Beste André Mulder,

Dit is alweer de vijfde nieuwsbrief van de onderzoeksplaats Sociale Inclusie en Levensbeschouwing van Mensen met een Verstandelijke Beperking. Om meer mensen te kunnen betrekken bij ons werk en om lezers meer keuzemogelijkheden te geven om onderdelen wel of niet te lezen hebben we de nieuwsbrief gedigitaliseerd. Zelf zijn we er erg blij mee, en we hopen jullie als lezers ook. Stuur de link naar de nieuwsbrief gerust naar mensen die wellicht ook geïnteresseerd zijn in ons werk met en voor mensen met een verstandelijke beperking.

Het afgelopen halfjaar was weer heel dynamisch en we hebben enkele belangrijke stappen kunnen zetten bij het verduurzamen van ons werk en bij het concentreren op bepaalde thema’s, met name op het theologiseren over kwetsbaarheid.
Veel leesplezier.

Beyond Inclusion Op het project Beyond Inclusion, waarin de ervaringen van mensen met een verstandelijke beperking met activiteiten in de kerken worden onderzocht, hebben we per 1 oktober 2023 Willemijn Koivunen kunnen benoemen. Ze is voor de PThU geen onbekende en zal zich in de volgende nieuwsbrief aan jullie voorstellen. Het project is resultaat van samenwerking tussen de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht en de PThU. Kern ervan is dat we willen nadenken over diaconale gemeente-ontwikkeling vanuit het perspectief en de ervaringen van mensen met een verstandelijke beperking.

Kenniswerkplaats PLG Om de zes weken werk ik met de geestelijk verzorgers van ‘s- Heeren Loo in Noordwijk in de professionele leergemeenschap (PLG) aan de vraag: Hoe kan het team GV LVB’ers (mensen met een licht verstandelijke beperking) ondersteunen op manieren die passen bij de behoeften en kenmerken van deze doelgroep? Het afgelopen halfjaar is een nieuwe werkvorm van gespreksbijeenkomsten uitgeprobeerd. De evaluatie hiervan bij cliënten geeft een positief beeld te zien. Vanaf oktober starten we met nieuwe teambijeenkomsten rond de volgende vragen: hoe kunnen we als team LVB’ers bereiken die we nu niet ontmoeten via persoonlijke contacten, de kerkdiensten of de gespreksbijeenkomsten? Deze vraag heeft enerzijds te maken met PR en met de zichtbaarheid in de organisatie en anderzijds met present zijn daar waar de jongeren zijn. Verder gaan we nadenken over nog meer nieuwe werkvormen en over de relatie met de geloofsgemeenschappen in de omgeving, vanuit een nieuwe visie op geestelijke verzorging. Dit wordt vast een boeiende ontdekkingsreis.

Ervaringen met de KennisWerkPlaats (KWP) “De betrokkenheid van geloofsgemeenschappen op mensen met een verstandelijke beperking neemt geleidelijk aan af. Er worden minder gemeenschappelijke vieringen georganiseerd; het wordt lastiger vrijwilligers te vinden voor het onderhouden van contacten (formeel en individueel), onder meer door vergrijzing van vrijwilligers en toenemende zorgbehoefte van cliënten (verminderde mobiliteit), die extra inspanningen van de instelling en van vrijwilligers vraagt met betrekking tot vervoer.”

Dit is het beeld dat André Mulder schetst in zijn rapport Landelijk beeld over de relatie tussen geloofsgemeenschappen en mensen met een verstandelijke beperking. Hij voegt daar aan toe: “Lokaal zijn verschillen groot: op sommige plekken is sprake van jarenlange trouw in betrokkenheid; soms zijn er nieuwe initiatieven. Op andere plekken is de betrokkenheid verminderd of volledig verdwenen.”

Onderzoek

Ik, Hein van der Kamp (64), student hbo-theologie bij VIAA in Zwolle, was nieuwgierig wat ik zou aantreffen in het Groene Hart, bij de zorginstelling Ipse de Bruggen. Ik formuleerde de volgende vraag voor mijn onderzoek: “Welke samenwerkingsmogelijkheden zien de Geestelijke Verzorging van Ipse de Bruggen te Zwammerdam en christelijke geloofsgemeenschappen in de directe omgeving met het oog op de sociale inclusie van mensen met een verstandelijke beperking?”

Inmiddels heb ik vertegenwoordigers van 8 christelijke geloofsgemeenschappen van allerlei kleur (PKN, RK, Pinkstergemeente) geïnterviewd en een focusgesprek met 6 gemeenten gevoerd. Laat ik vast verklappen dat beide beelden kloppen: zowel dat van blijvende verbondenheid, als dat van afkalvende aandacht.

Nieuw initiatief?

Spannend is de vraag of mijn onderzoek het begin mag zijn van een nieuw initiatief tot samenwerking of niet. Samenwerking veronderstelt wederkerigheid, een gedeelde visie en een gemeenschappelijk belang van de partners. Wordt sociale inclusie van mensen met een verstandelijke beperking alleen beleden of ook geleefd? Wat betekent het dat zij op een landgoed leven, zoals op de Hooge Burch? Geestelijk Verzorgers op de landgoederen van Ipse de Bruggen verschillen onderling in visie als het gaat om samenwerking met geloofsgemeenschappen. Welke mogelijkheden zien ze op de Hooge Burch om samen te werken met gemeenschappen in het Groene Hart?

In mijn eindrapport hoop ik die vragen te beantwoorden. 

Verrijkend

Binnen de genoemde context van het Groene Hart, een kleine wisselende formatie Geestelijke Verzorging, was de uitstekende begeleiding door André Mulder voor mij onmisbaar om mijn onderzoeksopdracht tot een goed einde te brengen. Het was ook verrijkend om met andere studenten van de Kenniswerkplaats over mijn project te spreken.

Ik zie uit naar de presentatie van de conclusies en aanbevelingen van mijn onderzoek, waarbij André vanuit de Kenniswerkplaats, antwoord zal geven op de vraag in hoeverre het Groene Hart contrasteert met Nederland als het gaat om de plaats die mensen met een verstandelijke beperking innemen in de samenleving.

Hein van der Kamp

Goed nieuws over de toekomst van de onderzoeksplaats: verlenging, verduurzaming en focus

Onze onderzoeksplaats was gefinancierd tot 1 januari 2025. Inmiddels is besloten dat het werk op de onderzoeksplaats kan worden voortgezet tot 1 september 2026. Dat betekent dat we meer tijd hebben voor praktijkvernieuwing, agenderen, publiceren en theologisch reflecteren. We zijn de betrokken fondsen en de universiteit heel dankbaar voor dit besluit.

Als speerpunten hebben we afgesproken:

1. reflectie op good practices ten dienste van praktijkinnovatie. Wat kunnen we leren van praktijken waar volgens insiders al jaren sprake is van betekenisvolle activiteiten voor en met mensen met een verstandelijke beperking in de geloofsgemeenschap? Dit onderzoek verricht ik graag samen met studenten. Bekijk onze vacature.
2. Proces inzetten van borging van onderzoek en vernieuwing rond belonging van mensen met een verstandelijke beperking. Samen met de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht, een aantal maatschappelijke partners uit kerk en zorg, en met ouderorganisaties gaan we verkennen hoe we kennis over religie, levensbeschouwing en zingeving en mensen met een verstandelijke beperking kunnen samenbrengen, doorontwikkelen en delen. Bij predikanten, kerkelijk werkers, imams, geestelijk verzorgers, persoonlijk begeleiders, zorgbestuurders: overal leven vragen rond de het hoe en wat van de zingevingsondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking. We gaan zoeken naar een vorm waarin we bestaande en nieuwe kennis over levensvragen, sociale inclusie, palliatieve zorg en ethiek bijeen kunnen brengen en landelijk beschikbaar kunnen maken.
3. Theologische reflectie. De komende tijd ga ik me ook inzetten voor het theologisch reflecteren op leven met beperkingen, in kwetsbaarheid. Doel is hierover een boek uit te brengen dat mensen kan inspireren hier op een nieuwe manier naar te kijken.